Türkiye Zeytinyağı Sektörü 2023 Yılı

Zeytinyağı Sektörü 2023 Yılı

Zeytin, hem yağlık hem de sofralık olarak işlenebilen, yan ürünleri değerlendirilebilen ve sağlık açısından faydalı özellikleriyle talebi artan bir tarım ürünüdür. Zeytincilik, zeytin bitkisinin özel iklim ihtiyaçları nedeniyle genellikle Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde (İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, Tunus, Suriye, Fas, Fransa ve Portekiz) yoğunlaşmıştır. Dünya genelinde zeytin üretiminin %93’ü bu ülkelerde yapılmakta olup, 2021 yılında yaklaşık 10,3 milyon hektar alanda 23 milyon ton zeytin üretilmiştir. Artan talep nedeniyle Akdeniz iklimine sahip Arjantin, Şili ve Peru gibi ülkelerde de zeytincilik yaygınlaşmıştır.

Zeytinyağı, olgunlaşmış zeytin meyvelerinden kimyasal işlem yapılmadan, yalnızca mekanik yöntemlerle elde edilen bitkisel bir yağdır. Üretiminde kullanılan zeytinin kalitesine ve işleme yöntemine bağlı olarak farklı kategorilere ayrılır. Natürel Sızma Zeytinyağı, en yüksek kaliteye sahip olup doğrudan tüketim için uygundur ve oleik asit oranı %0,8’i geçmez. Natürel Birinci Zeytinyağı, %2’ye kadar oleik asit içerir ve doğrudan tüketim için uygundur. Ham Zeytinyağı (Lampant) ise yüksek asitlik (%3,3 üzeri) ve düşük duyusal kalite nedeniyle doğrudan tüketim için uygun değildir; rafine edilerek ya da teknik amaçlarla kullanılır. Rafine Zeytinyağı, ham yağın trigliserid yapısını bozmadan rafine edilmesiyle üretilir. Riviera Zeytinyağı, rafine yağ ile natürel yağların karışımıdır ve yemeklik olarak tüketilir. Baharat, meyve ve sebzelerle aromalandırılmış Çeşnili Zeytinyağı, inovatif bir ürün grubudur.

Sofralık zeytin, belirli olgunluk aşamalarında hasat edilen zeytinlerin işlenerek tüketilebilir hale getirilmiş halidir. Siyah Zeytin, tam olgunlaşma döneminde veya hemen öncesinde hasat edilirken, Yeşil Zeytin, olgunlaşma başlangıcında toplanır. Pembe Zeytin, olgunlaşma öncesindeki renk değişim döneminde hasat edilir. Taze dane zeytin, işlenmeden tüketilemez ve acılığının giderilmesi için çeşitli işlemlerden geçirilmesi gerekir.

Zeytinyağı ve sofralık zeytin, uluslararası ticarette önemli bir yere sahiptir. Avrupa Birliği ve Türkiye, bu ürünlerin üretiminde ve ihracatında lider konumdadır. Zeytinyağı ve sofralık zeytin, GTİP kodlarıyla sınıflandırılarak dış ticarette yer alır. 2022 itibarıyla, zeytinyağı ürünleri için farklı GTİP kodları uygulanmaya başlanmıştır.

Sonuç olarak, zeytin ve ürünleri, yalnızca Akdeniz havzasında değil, uygun iklim koşullarına sahip diğer bölgelerde de ekonomik açıdan değerli birer tarım ürünü olarak önemini korumaktadır.

1. Türkiye Zeytinyağı Üretimi:
   • 2024’te Türkiye’deki zeytin üretimi 2.900 bin ton olarak tahmin edilmiştir.
   • 2023 yılında zeytinyağı üretimi %80 oranında artarak 422 bin tona ulaşmıştır.
   • Türkiye’deki zeytin üretiminin %68’i yağlık zeytin olarak kullanılmaktadır.
2. Ticaret Verileri:
   • Türkiye, 2023’te zeytinyağı ithalatının %99’unu Suriye’den yapmıştır.
   • Zeytinyağı ihracatına getirilen üç aylık kısıtlama daha sonra süresiz olarak uzatılmıştır.
   • 2023 yılında zeytinyağı ihracatı 182 bin tona yükselmiştir.
3. Dünya Zeytinyağı Piyasası:
   • 2022/23 sezonunda dünya genelinde zeytinyağı üretimi %25 azalmış, ancak Türkiye’de artış kaydedilmiştir.
   • 2022/23 sezonunda dünya zeytinyağı fiyatları %39 oranında artmıştır.
   • 2023/24 sezonunda dünya genelinde üretim ve tüketimde azalma beklenirken, fiyatların yüksek seyredeceği öngörülmektedir.
4. Üretim Verimliliği ve Destekler:
   • Türkiye’de yağlık zeytin üretim alanı 6.644 bin dekar olup, verim ortalaması ağaç başına 9 kg’dır.
   • Toprak analizi, gübre ve mazot destekleri artış göstermiştir.
   • Fark ödeme desteği ise sabit kalmıştır (0.8 TL/kg).
5. Ülkeler Bazında Veriler:
   • İspanya ve İtalya, dünya zeytinyağı üretim ve ihracatında liderdir.
   • Türkiye’nin dünya zeytinyağı üretimindeki payı artış göstermektedir.

Bu bilgiler doğrultusunda Türkiye’nin zeytinyağı üretiminde olumlu gelişmeler yaşandığı, ancak ihracat kısıtlamalarının sektörü etkileyebileceği gözlemlenmektedir. Dünya genelinde azalan üretim ve yükselen fiyatlar, Türkiye için ihracat fırsatları sunabilir.

Her iki raporun detaylarını birleştirerek, Türkiye ve dünya zeytinyağı sektörüne dair önemli tespitleri şu şekilde açıklayabilirim:

Türkiye Zeytinyağı Sektörü

1. Üretim ve Tüketim:
   • 2024 yılı tahminlerine göre Türkiye’nin toplam dane zeytin üretimi 2.900 bin ton olarak belirlenmiştir.
   • 2023 yılında zeytinyağı üretimi, önceki yıla göre %80 artış göstermiştir ve 422 bin tona ulaşmıştır
2. Ticaret ve Kısıtlamalar:
   • Türkiye’de zeytinyağı ihracatına Ağustos 2023’ten itibaren kısıtlama getirilmiş ve bu kısıtlama süresiz uzatılmıştır
   • İhracat verileri, 2023 yılında 182 bin ton ile rekor düzeye ulaşmıştır. Ancak ithalatın %99’u Suriye’den gerçekleştirilmiştir
3. Destekler ve Verimlilik:
   • Türkiye’de yağlık zeytin üretimi için sağlanan toprak analizi, gübre ve mazot destekleri yıllar içinde artırılmıştır. Buna karşın fark ödeme desteği sabit kalmıştır
4. Fiyatlar:
   • Dünya genelinde artan fiyatlar Türkiye’deki üreticiler için fırsat sunmaktadır. Ancak ihracat kısıtlamaları sektördeki büyümeyi sınırlayabilir

Dünya Zeytinyağı Sektörü

1. Üretim ve Tüketim Eğilimleri:
   • 2022/23 sezonunda dünya genelinde zeytinyağı üretimi %25 azalmıştır. Bu düşüşe rağmen Türkiye’de üretim artışı yaşanmıştır
   • 2023/24 sezonunda dünya genelinde tüketim ve üretimde düşüş beklenmektedir
2. Fiyat Artışları:
   • İspanya, İtalya ve Yunanistan gibi büyük üretici ülkelerde fiyatlar %60-82 arasında artmıştır. Bu durum, dünya genelindeki arz eksikliğiyle ilişkilendirilmiştir
3. Uluslararası Ticaret:
   • Çin, ABD, Japonya ve diğer büyük ithalatçı ülkelerde zeytinyağı ithalatı 2023/24 döneminde ciddi düşüşler yaşamıştır. Ancak Avrupa Birliği, ithalatını %15 artırmıştır
4. Üretici Fiyatları:
   • İspanya’da sızma zeytinyağı fiyatı 8.65 €/kg, İtalya’da 9.68 €/kg, Yunanistan’da ise 8.50 €/kg olarak gerçekleşmiştir

Sonuçlar ve Öneriler

• Türkiye’nin artan üretim kapasitesi, dünya genelindeki fiyat artışlarından faydalanma şansı sunmaktadır. Ancak ihracat kısıtlamaları, potansiyelin tam anlamıyla kullanılmasını engellemektedir.
• Dünya genelinde düşen üretim, Türkiye’yi daha stratejik bir konuma taşımaktadır. Bu nedenle destek politikaları ve uluslararası pazarlama stratejileri önemlidir.
• Üretimde sürdürülebilirlik ve kalite artışı için teknolojik modernizasyon, yerel gen kaynaklarının korunması ve çevre dostu üretim tekniklerine yatırım yapılmalıdır.

Her iki rapor, zeytinyağı sektörünün hem yerel hem de küresel düzeydeki dinamiklerini anlamak için kritik bilgiler sunmaktadır. Daha fazla detaylandırma veya belirli bir konu üzerine odaklanmak isterseniz yardımcı olabilirim.